Κυριακή 13 Αυγούστου 2017

Υπογραμμίσεις VII: Jonas Jonasson

Ο Σουηδός Jonas Jonasson έγινε συγγραφέας κάπως... ξαφνικά: Απλώς αποφάσισε να εγκαταλείψει την παλιά του ζωή (κατά την οποία είχε ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και την τηλεόραση) και να αρχίσει να γράφει.

Το πρώτο του βιβλίο, Ο Εκατοντάχρονος Που Πήδηξε Από Το Παράθυρο Και Εξαφανίστηκε, μου είχε κάνει κλικ με το που το είχα δει και το είχα επιλέξει ως δώρο για την Καλίνα, πολύ καιρό πριν. Φέτος το πήρα κι εγώ ως δώρο γενεθλίων, από τον Σταν, και το "ρούφηξα" κατά τις... ήσυχες μέρες του Αυγούστου.

Πρόκειται ουσιαστικά για μια ανελέητη σάτιρα, της πολιτικής, της θρησκείας, της ηθικής και της ανθρώπινης Ιστορίας, η οποία, πάντως, δεν είναι διόλου απολιτίκ -σε αντίθεση με τον ήρωα της υπόθεσης- αλλά και καθόλου αμερόληπτη. Καιρό είχα να γελάσω τόσο με ανάγνωσμα, οπότε το συστήνω ανεπιφύλακτα -αλλά μόνο σε μη φανατικούς.

Σύμφωνα με τον πατέρα του Άλαν, ο Φάμπε πίστευε ότι οι άνθρωποι γενικώς δεν καταλάβαιναν το καλό τους και ότι χρειάζονταν κάποιον να τους κρατάει από το χέρι. Γι' αυτό και η απολυταρχία ήταν ανώτερη από τη δημοκρατία, όσο τουλάχιστον τα μορφωμένα και υπεύθυνα κοινωνικά στρώματα φρόντιζαν να φέρεται σωστά ο αυτοκράτορας. "Μόνο το γεγονός ότι οι εφτά στους δέκα μπολσεβίκους δεν μπορούν να διαβάσουν λέει πολλά", έκανε ρουθουνίζοντας ειρωνικά ο Φάμπε. "Μη μου πεις ότι θα αφήσουμε την εξουσία στα χέρια τόσων και τόσων αναλφάβητων!"

Στα γράμματα που έφταναν στην οικογένεια στο Ύξχουλτ, ωστόσο, ο πατέρας του Άλαν υπερασπιζόταν τους μπολσεβίκους ως προς το θέμα αυτό, διότι η οικογένεια δεν μπορούσε ούτε να διανοηθεί πώς ήταν εκείνο το ρωσικό αλφάβητο. Δεν ήταν λοιπόν περίεργο που οι άνθρωποι έμεναν αναλφάβητοι.

Το άσχημο ήταν ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονταν οι μπολσεβίκοι. Ήταν βρόμικοι, έπιναν βότκα όπως οι Σουηδοί εργάτες στις σιδηροδρομικές γραμμές, αυτοί που έστρωναν ράγες σε όλη την περιοχή της Σέρμλαντ. Ο πατέρα του Άλαν πάντα αναρωτιόταν πώς μπορούσαν να είναι τόσο ίσιες οι ράγες με τόση βότκα που έπιναν εκείνοι οι Σουηδοί εργάτες, και πάντα γινόταν καχύποπτος κάθε φορά που οι σουηδικοί σιδηρόδρομοι ταλαντώνονταν από τη μία ή την άλλη πλευρά.

Έτσι και με τους μπολσεβίκους. Σχεδόν τα ίδια και χειρότερα κι αυτοί. Ο Φάμπε είχε πει ότι ο σοσιαλισμός θα τελείωνε με τους μισούς να προσπαθούν να εξοντώσουν τους άλλους μισούς, μέχρι να υπάρχει μόνο ένας στο τέλος, που θα αποφάσιζε. Οπότε καλύτερα θα ήταν να στηριχτεί κανείς στον τσάρο Νικόλαο, έναν καλό και μορφωμένο άνθρωπο με μεγάλα οράματα για τον κόσμο.
-----
Εκείνο που διαμόρφωσε τελικά και καθοριστικά τη φιλοσοφία ζωής του νεαρού Άλαν ήταν, πάντως, κάτι που είχε πει η μητέρα του όταν τους πήγαν το μαντάτο για τον θάνατο του πατέρα.Πήρε βέβαια κάμποσο καιρό για να κατασταλάξει όλη η σοφία αυτής της φράσης στην ψυχή του νεαρού άντρα, αλλά μετά έμεινε μέσα του παντοτινά.

"Είναι όπως είναι, και θα γίνουν όπως θα γίνουν".
-----
"Αυτό θα τον πονούσε πολύ αν η κατάστασή του ήταν λίγο διαφορετική", είπε ο Άλαν.

"Το να είσαι νεκρός έχει πάντα πλεονεκτήματα", σχολίασε ο Γιούλιους.
-----
Ο Άλαν αναρωτήθηκε τι να κατασκεύαζαν σ' εκείνο το μέρος. Ο Γιούλιους γνώριζε ότι ήταν ένα χυτήριο με παράδοση, και ήδη από τον 17ο αιώνα κατασκεύαζαν και πουλούσαν κανόνια σε όλους όσοι επιθυμούσαν να είναι αποτελεσματικοί στους σκοτωμούς κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου.

Ο Άλαν σκέφτηκε πως παραήταν υπερβολικό για τους ναθρώπους που ζούσαν τον 17ο αιώνα να σκοτώνονται μεταξύ τους. Αν παρέμεναν λίγο ήρεμοι θα πέθαιναν κι αυτοί στην ώρα τους, όπως απεδείχθη. Ο Γιούλιους αντιγύρισε πως αυτό ίσχυε για όλες τις εποχές μάλλον [...]
-----
Αλλά οι συνεργάτες του Μπέρνχαρντ Λούντμποργ δεν ήθελαν ν' ακούσουν τίποτα. Ο Κάρλσον είχε τελειώσει τη θεραπεία του και τώρα είχαν άλλοι σειρά για ευνουχισμό και ανάλυση. Αν ήξερε ο αρχηγός από πόσους έπρεπε να φυλάγεται το έθνος! Εβραίους και Τσιγγάνους, μιγάδες και νέγρους, διανοητικά καθυστερημένους και άλλους. Το ότι ο κύριος Κάρλσον είχε τινάξει το σπίτι του στον αέρα δε σήμαινε ότι είχε τα προσόντα για ένα νέο ταξίδι στην Ούπλαντ. Ό,τι θέλει κάνει κάποιος με το σπίτι του, δε νομίζει ο κύριος διοικητής τμήματος; Μήπως δε ζούμε σε ελεύθερη χώρα;
-----
Ο Άλαν το σκέφτηκε. Από τη μια δεν ενδιαφερόταν για την επανάσταση, είτε ισπανική είτε οποιαδήποτε άλλη. Διότι μια επανάσταση θα οδηγούσε σε μια άλλη επανάσταση, αντίθετης φοράς. Από την άλλη, η Ισπανία ήταν στο εξωτερικό, όπως ακριβώς και οι άλλες χώρες εκτός της Σουηδίας, και μια που διάβαζε για το εξωτερικό σε όλη του τη ζωή δε θα ήταν και τόσο ανόητο να το ζήσει και στην πραγματικότητα κάποια φορά. Υπήρχε και η πιθανότητα καθ' οδόν να έβλεπε και κάνα δυο νέγρους.
-----
Ο Άλαν δεν ήταν μνησίκακος τύπος. Της έσφιξε το χέρι και χαμογέλασε με κατανόηση. Αντιθέτως, δε συμφώνησε καθόλου με τη ρήση "κάλλιο αργά παρά ποτέ". Ο πατέρας του έδειξε, για παράδειγμα, την πίστη του στον τσάρο Νικόλαο μία ημέρα προτού ξεσπάσει η ρωσική επανάσταση.
-----
Κατέληξαν σε συμβιβασμό. Ο πάστορας Φέργκιουσον έκανε με μισή καρδιά μια προσπάθεια να πει ότι ο κύριος Κάρλσον δε θα ζημιωνόταν αν τον άφηνε να τον διαφωτίσει λίγο για την έννοια της Τριάδος. Το θέμα της Αγίας Τριάδος ήταν ακριβώς αυτό που τύχαινε να είναι το πρώτο από τα 39 άρθρα στο αγγλικανικό δόγμα πίστης.

Ο Άλαν απάντησε ότι ο πάστορας δεν μπορούσε να φανταστεί καν πόσο αδιάφορος ήταν ο Άλαν για την Αγία Τριάδα.

"Από όλες τις τριάδες εδώ στον κόσμο, η Αγία Τριάδα είναι αυτή που με ενδιαφέρει λιγότερο", είπε ο Άλαν.

Ο πάστορας Φέργκιουσον θεώρησε ότι αυτό ήταν τόσο μεγάλη ανοησία που τον ανάγκαζε να υποσχεθεί ότι θα άφηνε τον κύριο Κάρλσον στην ησυχία του περί τα θρησκευτικά, "παρόλο που ο Θεός κάτι πρέπει να είχε κατά νου όταν μας τοποθετούσε και τους δύο στο ίδιο κρατητήριο".

Τα υπόλοιπα ο Μπούσε τα θεώρησε ασήμαντα για να κάνει κάποια ερώτηση σχετικά με αυτά. Συχνά ο νόμος ορίζει κάτι, αλλά η ηθική μπορεί να ορίζει κάτι διαφορετικό, είπε και θεώρησε ότι δε χρειάζεται να ψάξει παραπέρα από την ίδια του τη μικρή επιχείρηση για να βρει παραδείγματα τρόπων με τους οποίους ο νόμος μπορούσε να παραμεριστεί, αλλά αυτός θα συνέχιζε να κυκλοφορεί με το κεφάλι ψηλά.
-----
Ο Μπούσε φάνηκε να έχει έτοιμη την απάντηση στην απάντηση του Μπένι, αλλά ο Άλαν διέκοψε τα δύο αδέρφια λέγοντας ότι αυτός που είχε ταξιδέψει και είχε δεν τον κόσμο έμαθε πως οι μεγαλύτερες και, φαινομενικά, οι πλέον άλυτες συγκρούσεις στον πλανήτη είναι εκείνες που βασίζονται σε αντιλήψεις του τύπου: Είσαι ανόητος, όχι εσύ είσαι ανόητος, όχι εσύ είσαι που είσαι ανόητος. Η λύση, είπε ο Άλαν, ήταν τις περισσότερες φορές να κατεβάζουν τα αντίπαλα μέρη μια μπουκάλα βότκα παρέα και να ατενίζουν το μέλλον. Βέβαια, το ατύχημα εδώ ήταν πως ο Μπένι δεν έπινε. Ο Άλαν μπορούσε βεβαίως να πάρει τη μερίδα από το ποτό που αντιστοιχούσε στον Μπένι, αλλά δε θα ήταν το ίδιο πράγμα.
-----
Αυτό ακριβώς εννοούσε νωρίτερα όταν μιλούσε για τη διαφορά νόμιμου και ηθικού, συνέχισε ο Μπούσε. Οι Πολωνοί δεν ήταν βεβαίως χειρότεροι στην αναπαραγωγή και εκτροφή κοτόπουλων και μετέπειτα στη σφαγή τους απ' ό,τι οι Σουηδοί. Τι σχέση μπορεί να είχε η ποιότητα με τα εθνικά σύνορα;

"Οι άνθρωποι είναι βλάκες", δήλωσε ο Μπούσε. "Στη Γαλλία το γαλλικό κρέας είναι το καλύτερο, στη Γερμανία το γερμανικό. Το ίδιο συμβαίνει και στη Σουηδία. Οπότε κι εγώ, για το καλό του κόσμου, αποκρύπτω κάποιες πληροφορίες".

"Ευγενικό εκ μέρους σου", είπε ο Άλαν χωρίς ίχνος ειρωνείας.
-----
Ο Γιούρι και ο Άλαν άραξαν στα πίσω καθίσματα μιας λιμουζίνας Χάμπερ Πούλμαν για ένα ταξίδι μιας ολάκερης μέρας από το Λένινγκραντ στη Μόσχα. [...] Το αυτοκίνητο και ο εσωτερικός διάκοσμος θα μπορούσαν να αποτελούν λαμπρά δείγματα σοβιετικής μηχανικής τέχνης, αν δεν ήταν όλα εισαγόμενα από την Αγγλία.
-----
Ο Λούτσος τους είχε, δηλαδή, με την απειλή όπλου -αν και χωρίς όπλο- πείσει να μην ομολογήσουν τίποτα στην αστυνομία και στον εισαγγελέα. Η πείρα που είχε αποκτήσει έλεγε πως η δικαιοσύνη σπάνια ήταν τόσο δίκαιη όσο έπρεπε. Οι άλλοι συμφώνησαν, ειδικά όταν σκέφτηκαν πόσο άσχημη κατάληξη θα είχαν αν η δικαιοσύνη αποδεικνυόταν δίκαιη αυτή τη φορά.
-----
Το άλλο που είχε πάρει το αυτί του Άλαν ήταν ότι οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία είχαν συνενώσει τις κατακτημένες ζώνες τους στο γερμανικό έδαφος και είχαν σχηματίσει μια Γερμανική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία. Ο οργισμένος Στάλιν έδωσε αμέσως την απάντηση και έφτιαξε μια δική του Γερμανία, και τώρα είχαν και η Δύση και η Ανατολή από μία Γερμανία. Στον Άλαν αυτό φάνηκε αρκετά πρακτικό.
-----
Ο Άλαν επαίνεσε τον Χέρμπερτ για την καλή δουλειά και ηθοποιία. Ο Χέρμπερτ κοκκίνισε μόλις άκουσε τους επαίνους και ταυτόχρονα προσπάθησε να το κάνει να φανεί ασήμαντο λέγοντας πως δεν ήταν δα και τόσο δύσκολο να κάνεις τον βλάκα όταν είσαι βλάκας. Ο Άλαν είπε ότι δεν ήξερε πόσο δύσκολο μπορεί να είναι, διότι οι βλάκες που είχε συναντήσει μέχρι τώρα στη ζωή του είχαν όλοι προσπαθήσει να το παίξουν έξυπνοι.
-----
Και μετά ο μυστικός Χάτον έκλεισε το τηλέφωνο, άφησε έναν βαθύ αναστεναγμό και επέστρεψε στα επακόλουθα του υποστηριζόμενου από τη CIA πραξικοπήματος στην Ελλάδα, αυτού που είχε επιβληθεί την προηγούμενη χρονιά. Όπως τόσα άλλα τα τελευταία χρόνια, το πραξικόπημα δεν είχε εξυπηρετήσει ακριβώς αυτό για το οποίο είχε γίνει.

Jonas Jonasson, Ο Εκατοντάχρονος Που Πήδηξε Από Το Παράθυρο Και Εξαφανίστηκε, μετάφραση Γρηγόρη Ν. Κονδύλη, εκδόσεις Ψυχογιός

Τετάρτη 9 Αυγούστου 2017

Ένα αντίο στην Αρλέτα (1945-2017)

Η Αρλέτα μπορεί να υπήρξε, μεταξύ άλλων, η σπουδαιότερη Ελληνίδα τραγουδοποιός, όμως δύσκολα μπορεί να πιαστεί κανείς από κάτι τέτοια... εντυπωσιακά για να θρηνήσει για την απώλειά της. Αντίθετα, είναι εκείνα τα εντελώς προσωπικά βιώματα που έρχονται στην επιφάνεια κάθε που μαθαίνουμε μια τέτοια είδηση και που έχει νόημα να αναφέρουμε στα πλαίσια του Facebook ή όποιας άλλης ανάλογης πλατφόρμας (καλή ώρα). Κι ας αφήσουμε την "αστυνομία του πένθους" να λέει τα δικά της.

Η Αρλέτα, λοιπόν, υπήρξε για μένα πρόσωπο μυθικό αλλά και αμφιλεγόμενο. Από τη μία υπήρχαν κάποιες διηγήσεις του πατέρα μου, που την είχε γνωρίσει σε κάποιο σπίτι, στα ξεκινήματά της, οι οποίες την ήθελαν προσωπικότητα μυστήρια. Από την άλλη υπήρχαν σκόρπιες ηχογραφήσεις της, σε τραγούδια δικά της ή άλλων, οι οποίες έμοιαζαν πανταχού παρούσες κατά τα παιδικά μου χρόνια ("Μια Φορά Θυμάμαι", "Τα Ήσυχα Βράδια", "Ο Λύκος", "Σερενάτα", "Batida De Coco"...)

Δεν θυμάμαι να παρακολούθησα ποτέ κάποια συναυλία της, την είδα μόνο για λίγο σε μια από τις "πρεμιέρες" του Φοίβου Δεληβοριά στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο, το 2009. Τότε σιχτίριζα, τώρα φυσικά μπορώ να το δω κι αλλώς...

Την αποχαιρετώ παίζοντας τα αγαπημένα μου από τα τραγούδια της, και κυρίως το παρακάτω, το οποίο μοιάζει βγαλμένο από μια άλλη διάσταση αλλά συνάμα εντελώς αβίαστο...

Τρίτη 8 Αυγούστου 2017

Μια αετογερακίνα μέσα στην πισίνα

Φωνάζω στην Ελένη, όποτε είμαστε στη Σαντορίνη, να μην πηγαίνει κοντά στην πισίνα του γείτονα, είτε αυτή είναι γεμάτη με νερό είτε είναι άδεια. Φοβάμαι πολύ τα ατυχήματα, ειδικά τώρα, που έχει το χέρι της στον γύψο και η ισορροπία της δεν είναι πάντα καλή.

Το Σάββατο το πρωί, η μικρή ξύπνησε όπως πάντα χαράματα. Κι όπως πάντα, αγνόησε τις εντολές μου και πλησίασε στην πισίνα για εξερεύνηση -που τόσο πολύ της αρέσει. Και τελικά καλά έκανε.

Αρχικά ήρθε φωνάζοντας ότι μέσα στο νερό υπήρχε μια κουκουβάγια. Μετά από λίγο, κατάλαβε ότι ήταν μάλλον ένα γεράκι που στεκόταν μέσα στην πισίνα, ακίνητο και πιθανότατα τραυματισμένο.

Αμέσως τηλεφώνησα στα γραφεία της ΑΝΙΜΑ, του Συλλόγου για την προστασία της άγριας ζωής, στην Αθήνα. Η κυρία που σήκωσε το τηλέφωνο μου εξήγησε ότι πιθανότατα ήταν νεαρό γεράκι, το οποίο είχε εξαντληθεί και δεν μπορούσε να πετάξει. Ήταν κατεπείγον να το βγάλουμε από την πισίνα, καθώς ο ήλιος θα επέτεινε την εξάντλησή του και ίσως πνιγόταν.

Αμέσως τρέξαμε και ανασύραμε τη σκουριασμένη απόχη που υπήρχε στον πάτο της πισίνας, την καθαρίσαμε όσο γινόταν κι έπειτα βγάλαμε με αυτή το πουλί από το νερό, και το βάλαμε σε ένα τελάρο το οποίο είχαμε επενδύσει με χαρτόνι. Στη συνέχεια ξαναμίλησα με την κυρία της ΑΝΙΜΑ, η οποία μου έδωσε το τηλέφωνο του κοντινόντερου συνεργάτη του Συλλόγου, που βρισκόταν στην Πάρο. Εκείνος, μέλος του Συλλόγου Αλκυόνη, μάς έδωσε οδηγίες για το πώς θα κλείναμε το πουλί σε ένα χαρτόκουτο, φτιάχνοντας τρύπες για εξαερισμό, ώστε να του το στείλουμε ασυνόδευτο με κάποιο πλοίο.


Έπειτα χρειάστηκε ένας αγώνας δρόμου για να προλάβουμε το καράβι των 11:00 που θα έφευγε για Πάρο. Προλάβαμε στο τσακ: Καθώς βγαίναμε από την μπουκαπόρτα, αυτή ήταν έτοιμη να σηκωθεί και το πλοίο αναχωρούσε. Κατόπιν είπαμε να πιούμε ένα καφεδάκι σε ένα γραφικό καφενεδάκι του Πύργου, για να γιορτάσουμε την επιτυχία μας, όμως μας βγήκε ξινό, καθότι επιστρέφοντας στο αυτοκίνητο βρήκα το μπροστά αριστερό λάστιχο πλάκα. Κάπου στον αγώνα... ράλι, είχα πατήσει μια βίδα...

Τέλος καλό, όλα καλά πάντως, αφού ο κύριος από την Αλκυόνη μάς τηλεφώνησε το απόγευμα και μάς είπε ότι το πουλί, μια αετογερακίνα η οποία πιθανότατα είχε κατέβει να πιει νερό και δεν είχε πια δυνάμεις να συνεχίσει, ήταν υγιέστατο και θα ανέκαμπτε πλήρως.

Η Ελένη ήταν η ηρωίδα της ημέρας.

Οι... "300" ηρωικοί αναγνώστες